IV. Czwarte uposażenie cerkwi – 4 ćw. XIX w.
1. Polichromia ścienna, figuralno-ornamentalna, 4 ćw. XIX w. , tempera i olej, Paweł i Jan Bogdańscy.
a) Lokalizacja: w cerkwi.
Opis zabytku:
Atrybucja zabytku pośrednia na podstawie cyrylickiej inskrypcji fundacyjnej, umieszczonej na zachodniej ścianie sanktuarium: „Otrzymawszy od Henryka barona Wilczka patrona cerkwi cały materiał drewniany w darze, tę cerkiew za księdza Joana Myszkowskiego starszego wznieśli 1872 r. parafianie pod nadzorem Dionizego Małyniaka mieszkańca Kamiennej jako architekta różne prace przeprowadził 1877 r. Roman Rychlicki snycerz ze Żmigrodu za księdza Joana Myszkowskiego młodszego pomalowali i pozłocili 1887 r. Paweł i Jan Bogdańscy malarze z Dobromila, Marta Szlachta tutejsza mieszkanka podarowała na ten ikonostas 100 złotych”
Polichromia figuralno - ornamentalna we wnętrzu cerkwi, w pomieszczeniach: kruchta, prytwor (babiniec), nawa, sanktuarium oraz zakrystia, obejmuje wszystkie powierzchnie ścian, stropów, balustrad. Wykonana techniką olejno – temperową na drewnianym zrębie ścian i na sklepieniach. Pod warstwą gruntową miejsca łączenia belek i desek przeklejone pasami płótna. Malowidła tworzą spójny program ikonograficzny, dopełniający tematykę zrealizowaną w malarstwie tablicowym, znajdującym się w wyposażeniu cerkwi. Na zespół monumentalnego malarstwa składają się przedstawienia figuralne w polach obrazowych wydzielonych bogatymi, iluzjonistyczno - architektonicznymi bordiurami, malarstwo iluzjonistyczne imitujące kamienną okładzinę i architektoniczne rozczłonkowanie ścian (w postaci cokołu, boniowania, pilastrów, belkowania i architektonicznego obramowania otworów okiennych i drzwiowych). Fryzy, pilastry i podziały pasowe podkreślają dodatkowo tektonikę wnętrz: podziały architektoniczne, otwory okienne i portale; wyznaczają podstawy stropów i ograniczają iluzjonistyczne okładziny kamienne. Malowane konsole stanowią podstawę sylwetowych wizerunków na ścianach babińca i nawy. Wszystkie wprowadzone do obrazów inskrypcje w języku cerkiewnosłowiańskim.
Na wschodniej ścianie kruchty, w tympanonie powyżej drzwi scena Wręczenia kluczy Św. Piotrowi. Na stropie, w tondzie otoczonym obłokiem Spotkanie Bogurodzicy ze Św. Elżbietą.
Na stropie prytworu (babińca) plafon z przedstawieniem Pokrow Przeświętej Bogurodzicy, w wariancie ukazującym Matkę Bożą jako Opiekunkę i Patronkę Rusi. W górnej partii obrazu Bogurodzica ukazana w pełnej postaci, na obłoku z rozpostartym płaszczem i welonem. Niżej, w centrum kompozycji Św. Roman Melodos wokół którego zgromadzeni ŚŚ. Włodzimierz Wielki i Księżna Olga, Metropolici Michał i Iłarion oraz Nestor Kronikarz. Pośród rzeszy wiernych za ich plecami malarz umieścił portrety współczesnych mu osób, związanych z parafią i fundacją wystroju: Ks. Ioana Myszkowskiego, barona Henryka Wilczka, Marty Szlachty i prawdopodobnie innych mieszkańców Pielgrzymki. Na bocznych ścianach babińca, na iluzjonistycznych konsolach sylwetowe wizerunki ŚŚ. Wojowników Męczenników Jerzego (strona północna) i Dymitra (strona południowa). Balustrada chóru śpiewaczego ozdobiona obrazem trzech Aniołów na obłoku podtrzymujących szarfę z napisem „Chwała na wysokości Bogu a na ziemi pokój”.
Na stropie ponad nawą, ukazujący chwałę Chrystusa obraz Przemienienia Pańskiego. Na bocznych ścianach wizerunki sylwetowe. Najbliżej ikonostasu ŚŚ. Apostołowie Słowian Cyryl (strona północna) i Metody (strona południowa). Obok nich ŚŚ. Włodzimierz Wielki i Księżna Olga (strona północna) oraz Cesarz Konstantyn Wielki i Cesarzowa Helena (strona południowa).
Na stropie w sanktuarium, obraz Trójcy Świętej wpisany w okrąg. Chrystus i Bóg Ojciec tronują na obłoku, mając u stóp błękitną kulę świata. Chrystus w purpurowym płaszczu, z wysokim krzyżem w prawej ręce, lewą wskazuje na glob. Bóg Ojciec ukazany jako siwy starzec, w błękitnej tunice i ugrowym (złotym) płaszczu, z berłem w lewej dłoni, wznosi prawicę w geście błogosławieństwa. Ponad nimi, w promienistej glorii biała gołębica – symbol Ducha Świętego. Majestatowi Trójcy oddają pokłon zastępy niebiańskie uosabiane Aniołów i Cheruby.
W zakrystii, na stropie trójramienny krzyż w glorii.
Sposób kształtowania malarskiej formy w kompozycjach figuralnych jest realistyczny, nacechowany ekspresją, o czytelnych relacjach pomiędzy przedstawionymi postaciami. Laserunki nakładane szerokimi, pewnymi pociągnięciami pędzla, przy zróżnicowanym walorze koloru lokalnego, nadają wrażenie oddziaływania silnego i punktowego zewnętrznego źródła światła. Oblicza postaci o indywidualnych cechach portretowych. Elementy ornamentalne i symboliczne kształtowane pod wpływem estetyki klasycyzmu. Cechy stylistyczne charakteryzują warsztat malarzy o wysokich umiejętnościach w zakresie techniki i kompozycji. Oryginalnym rozwiązaniem jest osadzenie przedstawienia Pokrow Bogurodzicy w lokalnych realiach.
2. Ikonostas, 1887 r., snycerka, tech. pozłotnicze, olej, tempera, złoto i srebro na desce, Paweł i Jan Bogdańscy z Dobromila
a) Lokalizacja: w cerkwi.
Opis zabytku:
Informacja o okolicznościach powstania zabytku zawarta jest w wykonanej jedną ręką, cyrylickiej inskrypcji fundacyjnej, umieszczonej na zachodniej ścianie sanktuarium i kontynuowanej poniżej, na odwrociu ikonostasowej ikony Mistycznej Wieczerzy (widocznym z sanktuarium): „Otrzymawszy od Henryka barona Wilczka patrona cerkwi cały materiał drewniany w darze, tę cerkiew za księdza Joana Myszkowskiego starszego wznieśli 1872 r. parafianie pod nadzorem Dionizego Małyniaka mieszkańca Kamiennej jako architekta różne prace przeprowadził 1877 r. Roman Rychlicki snycerz ze Żmigrodu za księdza Joana Myszkowskiego młodszego pomalowali i pozłocili 1887 r. Paweł i Jan Bogdańscy malarze z Dobromila, Marta Szlachta tutejsza mieszkanka podarowała na ten ikonostas 100 złotych”
Ikonostas konstrukcji ramowej, wielostrefowy, pięciorzędowy, o kompozycji osiowej i bogatym rozczłonkowaniu płaszczyzny. Podziały w poszczególnych rzędach mają formę architektoniczną i wzajemnie sobie odpowiadają. Zastosowany snycerski detal zdobniczy (pełny i ażurowy) eklektyczny o przewadze form regencyjnych i rokokowych. Rama srebrzona detal snycerski złocony na czerwonym pulmencie. Podwyższone, przerwane belkowanie powyżej centralnego obrazu grupy apostolskiego Deesis, akcentujące oś pionową kompozycji. Poziome gzymsy pomiędzy poszczególnymi rzędami gierowane ponad kolumnami. Nisze obrazowe rozglifione, obramione szerokimi, profilowanymi listwami, flankowane neostylowymi kolumnami (rząd namiestny i Deesis) oraz konsolami (rząd prazdników). Masywne, wyoblone predelle w formie mensy ołtarzowej, srebrzone, ze złoconym reliefowym ornamentem w postaci liścia akantu na krawędziach bocznych. W centralnej części predelli snycersko opracowane kartusze z ikonami o tematyce starotestamentowej. W rzędzie predelli pola obrazowe owalne; w rzędzie namiestnym i Deesis zamknięte łukiem nadwieszonym; podobny profil obramień diakońskich drzwi. Wrota carskie zamknięte trójlistnie. W rzędzie ikon świątecznych pola okrągłe. Mistyczna Wieczerza owalna. Rząd Proroków tworzą owalne kartusze w ażurowej, snycerskiej oprawie, flankujące sylwetowe Ukrzyżowanie. Ikony wykonane tłustą temperą i olejem na podobraziu drewnianym, na gruncie kredowo-klejowym, z reliefowo opracowanym tłem i złoceniami oraz olejne na płótnie, klejone do drewnianych tablic. Rząd ikon namiestnych tworzą półpostaciowe wizerunki: Bogurodzica z Dzieciątkiem - Hodigitria, Chrystus Pantokrator, Św. Mikołaj (po stronie północnej) oraz chramowa ikona Archanioła Michała (po stronie południowej). Carskie wrota ażurowe (motyw stylizowanej wici roślinnej), złocone, z przedstawieniami Ewangelistów i Zwiastowania (popiersia) w medalionach. Para równych rozmiarami wrót diakońskich, ażurowych, złoconych, z symetrycznie zakomponowaną wicią roślinną i centralnym owalnym medalionem, w którym półpostaciowy wizerunek Św. Diakona. Na drzwiach południowych - Szczepana; na północnych - Wawrzyńca. W predellach (od północy): Ofiara Melchizedeka, Wygnanie z Raju Adama i Ewy, Ofiara Abrahama, Wywyższenie Węża na Pustyni. W rzędzie ikon świątecznych (od północy): Narodzenie Bogurodzicy, Wprowadzenie Bogurodzicy do Świątyni, Zwiastowanie Bogurodzicy, Spotkanie Pańskie (Ofiarowanie Chrystusa w Świątyni), Objawienie Pańskie (Chrzest Chrystusa), Mistyczna Wieczerza, Wjazd do Jerozolimy, Zmartwychwstanie Pańskie, Wniebowstąpienie Pańskie, Zesłanie Ducha Świętego, Przemienienie Pańskie, Zaśnięcie Bogurodzicy. Powyżej prazdników cykl apostolskiego Deesis z wydzielonym, centralnym obrazem tronującego Chrystusa Pantokratora, odzianego w szaty kapłańskie. Dwanaście obrazów Apostołów, ukazanych w pełnej wysokości, z atrybutami, lekko zwracających się ku sobie i w kierunku tronu Pantokratora. Po prawicy Chrystusa Święci: Piotr, Andrzej, Jan Ewangelista, Jakub Starszy, Bartłomiej, Szymon. Po lewej ręce Chrystusa Święci: Paweł, Filip, Mateusz Ewangelista, Maciej, Tomasz, Juda – Tadeusz. Centralną ikoną zwieńczenia Ukrzyżowanie – trójramienny krzyż ujęty ażurową snycerką. Na nim malowany wizerunek Chrystusa i czaszka Adama. Rząd Proroków zestawiony z sześciu owalnych medalionów, w których po dwie postacie, ukazane w popiersiach, w 3/4 profilu. Po stronie północnej, od osi ikonostasu - Mojżesz i Aaron, Eliasz i Ezechiel, Daniel i Jeremiasz; po stronie południowej, od osi ikonostasu - Dawid i Salomon, Izajasz i Zachariasz, Jakub i Jonasz.
3. Prestoł z cyborium i kiwotem, Ikonostas, 1887 r., snycerka, tech. pozłotnicze, olej, tempera, złoto i srebro na desce.
a) Lokalizacja: w cerkwi.
Opis zabytku:
Główna mensa ołtarzowa - prestoł z cyborium. Wykonana z drewna, złożona z prostopadłościennej mensy, na której baldachim wsparty na czterech eklektycznych kolumnach. Gzyms u podstawy baldachimu profilowany płytkim łukiem, ze snycerką w postaci wici roślinnej i lambrekinu u podstawy. Sklepienie sferyczne, czteropołaciowe, z załomem. W zwieńczeniu krzyż. Detal snycerski eklektyczny, z przewagą form regencyjnych. Snycerka oraz profile gzymsów złocone i srebrzone.
Kiwot - darochronitelnica. Wykonany z drewna, złocony i srebrzony, w formie prostopadłościennej skrzyni – Arki Przymierza. W ściance frontowej drzwiczki, w których odpowiadający formą obraz olejny na blasze - Chrystus błogosławiący. Na skrzyni Cherubin i para Aniołów adorujących zamkniętą księga o siedmiu czerwonych pieczęciach, na której spoczywa baranek – Księga Przeznaczeń z Apokalipsy Św. Jana. W tle promienista gloria z rzeźbą gołębicy – symbolem Ducha Świętego.
