Ikonostas, 3 ćw. XVII w – XIX w., snycerka, tech. pozłotnicze, tempera, tłusta tempera, złoto i srebro na desce (obrazy XIX w. olej na płótnie klejonym do drewnianej tablicy), 600 x 670 cm.

Opis zabytku:

Konstrukcyjny, wielostrefowy ikonostas wykonany został w trzech etapach. Najstarszymi jego elementami są cztery namiestne ikony z 3 ćw. XVII w. W końcu XVII w. włączono je do nowej przegrody ołtarzowej, która przetrwała do naszych czasów z niewielkimi przekształceniami, dokonanymi w kon. XIX w. Najistotniejszym z nich była wymiana carskich i diakońskich drzwi, połączona z poszerzeniem ich ościeży (wstawki na osiach łuków), co zwiększyło rozpiętość ikonostasu w dolnej partii o blisko metr (pierwotnie 580 cm). Zabieg ten zaburzył ogólną kompozycję ikonostasu. Wyraźnie widoczne jest przesunięcie osi ikon namiestnych nie tylko względem podziałów w górnych rzędach, ale także względem własnych supraport, ulokowanych nieco wyżej. Z kon. XIX w. pochodzi również Ukrzyżowanie w zwieńczeniu. Ostatnią ingerencją było przemalowanie ikon po formie w XX w. (usunięte w trakcie konserwacji w latach  2009 – 2014).

Ikonostas konstrukcji ramowej, wielostrefowy, czterorzędowy, o kompozycji osiowej i bogatym, snycerskim rozczłonkowaniu płaszczyzny, z czterema predellami figuralnymi (2 malarskie; 2 płaskorzeźbione). Podziały w poszczególnych rzędach mają formę architektoniczną i wzajemnie sobie odpowiadają (zaburzenie w dopasowaniu podziałów pomiędzy strefą ikon namiestnych, a wyższą częścią ikonostasu wtórne – wynikające z poszerzenia carskich i diakońskich drzwi w XIX w.). Zastosowany snycerski detal zdobniczy (pełny i ażurowy) o przewadze form barokowych. Rama polichromowana, w kolorze czarnym i niebieskim (smalta). Snycerska złocona i srebrzona na czerwonym pulmencie, miejscowo laserowana barwnie. Podwyższone, przerwane belkowanie nad rozglifionym łukiem, powyżej centralnej ikony grupy Deesis; poszerzony gzyms poniżej (w nim supraporta – pierwotnie, zapewne z inskrypcją fundacyjną i datacją) oraz podwyższony łuk ponad carskimi wrotami akcentują oś pionową przegrody. Poziome gzymsy pomiędzy poszczególnymi rzędami ciągłe, z konsolkami ponad kolumnami. Gierowanie gzymsu ponad ikonami umieszczonymi na osi ikonostasu i ponad konsolami flankującymi predelle. U podstawy trymorfonu Deesis para flankujących ikonę, rzeźbionych Aniołów, w pozie adoracji. Nisze obrazowe rozglifione, zdobione snycersko, obramione profilowanymi listwami, flankowane ażurowymi kolumnami, zdobionymi rzeźbionym motywem winnej łozy. Rząd prazdników ogranicza zewnętrznie para konsoli z plastycznymi wizerunkami Cherubinów w zwieńczeniu. Detal snycerski aplikowany do ramy złocony, w formie wici roślinnej, i palmet. Ażurowe uszaki, w postaci wici roślinnej, złocone, stanowią dodatkowe, boczne rozwinięcie w strefach Deesis i prazdników. Predelle prostokątne, z centralnie umieszczonymi, prostokątnymi obrazami (skrajne malarskie, wewnętrzne płaskorzeźbione). W rzędach namiestnym i Deesis nisze obrazowe zamknięte łukiem nadwieszonym. W rzędzie prazdników nisze prostokątne, Mistyczna Wieczerza w niszy ośmiobocznej. Ościeża  drzwi carskie i diakońskich zamknięte łukiem nadwieszonym. Rząd Proroków tworzą ośmioboczne kartusze w ażurowej, snycerskiej oprawie, flankujące Ukrzyżowanie. Siedemnastowieczne ikony wykonane tempera i tłustą temperą na podobraziu drewnianym, na gruncie kredowo-klejowym, namiestne z reliefowo opracowanym, złoconym tłem, pozostałe z malarskimi tłami. Dziewiętnastowieczne malowidła olejne. Rząd ikon namiestnych tworzą półpostaciowe wizerunki: Bogurodzica z Dzieciątkiem - Hodigitria, Chrystus Pantokrator, Św. Mikołaj (po str. pn.) oraz chramowa ikona Św. Prepodobnej Paraskewy Tyrnowskiej (po str. pd.). Carskie wrota ażurowe (motyw wici roślinnej), zwieńczone mitrą, złocone i srebrzone, z przedstawieniami Ewangelistów (popiersia) w owalnych medalionach. Para równych rozmiarami wrót diakońskich, ażurowych, złoconych i srebrzonych, z osiowo zakomponowaną wicią roślinną, zwieńczonych krzyżem na palmecie, z owalnym medalionem w centrum. W medalionach pełnopostaciowe ikony ŚŚ. Kapanów: Melchizedeka (pn.) i Aarona (pd.), ukazanych na pejzażowym tle. W skrajnych predellach ikonostasu malarskie przedstawienia: Św. Mikołaj ratuje tonącego (pn.) i Św. Paraskewa u bram Konstantynopola (pd.), tematycznie nawiązujące do ikon namiestnych, umieszczonych powyżej. W predellach wewnętrznych unikalne, płaskorzeźbione kompozycje: Grzech Pierwszych Rodziców – Adam i Ewa oraz Wywyższenie Węża na Pustyni, z postaciami Mojżesza i Aarona. W rzeźbiarskich ikonach predelli zawarte zostało przesłanie o Drzewie Życia. Owoc zerwany z Drzewa Wiedzy, to przyczyna grzechu pierworodnego i wygnania z Raju (Rdz 2,9; 3,1-23). Wywyższony na pal wąż miedziany jest znakiem Bożego przebaczenia - spojrzenie na niego pozwalało zachować życie występnym Izraelitom, kąsanym przez węże na pustyni (Lb, 21, 4-9). Oba wizerunki znajdują kulminację w Ukrzyżowaniu wieńczącym ikonostas. Łącznie budują mistyczne Drzewo Życia (Rdz 2,9; Ap 22,2) – są starotestamentową zapowiedzią oraz ziszczeniem Odkupienia na Drzewie Krzyża z Golgoty. W rzędzie ikon świątecznych (od pn.): Narodzenie Bogurodzicy, Podwyższenie Krzyża Świętego, Wprowadzenie Bogurodzicy do Świątyni, Boże Narodzenie, Objawienie Pańskie (Chrzest Chrystusa), Ofiarowanie Chrystusa w Świątyni, Mistyczna Wieczerza, Zwiastowanie, Zmartwychwstanie Pańskie, Wniebowstąpienie Pańskie, Zesłanie Ducha Świętego, Przemienienie Pańskie, Zaśnięcie Bogurodzicy. Powyżej prazdników apostolskie Deesis z wydzielonym, centralnym obrazem tronującego Chrystusa Pantokratora, odzianego w szaty kapłańskie, ku któremu zwracają się główni orędownicy – Bogurodzica i Św. Jan Chrzciciel. Podnóżek tronu na obłoku z wizerunkiem Cherubina. Apostołowie ukazani parami, na sześciu ikonach, na pejzażowym tle, w pełnej wysokości, trzymając księgę lub zwój, charakterystyczny atrybut (Piotr, Paweł; odpowiednio: klucz, miecz). Postacie lekko zwracają się ku sobie i w kierunku tronu Pantokratora. Każda z postaci opisana była imieniem, na gzymsie powyżej (zachowana inskrypcja powyżej ikony Apostoła Filipa). Centralnie, w zwieńczeniu ikonostasu Ukrzyżowanie – figura Chrystusa rzeźbiona, na krzyżu o trzech poprzeczkach, w ażurowej wici roślinnej. Rząd ŚŚ. Proroków i Królów Starotestamentowych zestawiony z sześciu ośmiobocznych medalionów w snycerskiej oprawie. W każdym z nich po dwie postacie, ukazane w popiersiach, w 3/4 profilu, z rozwiniętymi zwojami, na których teksty przepowiedni. Na wysokości głów inskrypcje opisujące postacie. Po stronie pn., od osi ikonostasu obrazy: Aaron i Zachariasz, Dawid i Salomon, Micheasz i Daniel; po stronie pd., od osi ikonostasu: Mojżesz i Jeremiasz, Izajasz i Gedeon, Ezechiel i Awakum (Habakuk).