Historia cerkwi św Onufrego

w Posadzie Rybotyckiej

 
 

Pierwsza znana informacja o istnieniu monasteru pod wezwaniem św. Onufrego zawarta jest w dokumencie Kazimierza Wielkiego z 1367 roku, nadającym Posadę (osada klasztorna „Honoffry”), Trójcę i Siemionów Stefanowi Węgrzynowi herbu Sas. Kolejna, z 1407 roku, w dokumentach prawosławnego biskupstwa w Przemyślu. Najazd Tatarów z 1524 roku wiąże się prawdopodobnie z pewnymi zniszczeniami, jakich doznała cerkiew i klasztor w Posadzie. Po tych wydarzeniach do remontu świątyni przyczynili się nowi właściciele Posady (od 1505 r.) – Kormaniccy. Wrogie najazdy docierały w te strony kilkakrotnie - Turcy (1498 r.), Tatarzy (1524 r.; 1672 r.), Szwedzi (l. 1705-1707).

Od 1691 roku, kiedy prawosławny biskup Inocenty Winnicki przystąpił Unii, także mnisi z klasztoru w Posadzie Rybotyckiej pozostawali w unii kościelnej z Kościołem Katolickim. W 1772 roku,  pod presją wprowadzania na terytorium włączonym do Austrii tzw. reform józefińskich, zakonnicy przenieśli się z Posady do Dobromila, a cerkiew stała się parafialną. Status taki utrzymała do wysiedlenia ludności ukraińskiej (grekokatolików) w 1945 roku.

Opuszczona cerkiew ulegała dewastacji, pozostając nominalnie własnością Skarbu Państwa. W 1966 roku, z inicjatywy Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, na wzgórzu cerkiewnym prowadzono prace archeologiczne i badawcze cerkwi, których następstwem było m.in. odkrycie przez Wojciecha Kurpika malowideł ściennych, ich podstawowe zabezpieczenie i konserwacja. Prace kontynuował 1968 roku zespół Pracowni Konserwacji Zabytków w Krakowie pod kierunkiem Władysława Zalewskiego. Tego samego roku oględzin malowideł dokonała komisja konsultacyjna Komisji Teorii i Historii Sztuki przy Oddziale Polskiej Akademii Nauk.

W 1977 roku Naczelnik Gminy Fredropol przekazał cerkiew w użytkowanie Muzeum Narodowemu Ziemi Przemyskiej, które w latach 1977-1985 kontynuowało prace remontowo - konserwatorskie cerkwi (m.in. malowideł ściennych) i w jej otoczeniu.

W 1991 roku Greckokatolicka Parafia Archikatedralna w Przemyślu wystąpiła do Komisji Majątkowej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji o zwrot zagrabionego po II wojnie mienia, m.in. cerkwi w Posadzie Rybotyckiej. Na podstawie pozytywnej decyzji Komisji (2010 r.), w lutym 2010 roku Metropolita Przemysko – Warszawski abp Jan Martyniak wydał dekret o odnowieniu działalności greckokatolickiej parafii p.w. Św. Onufrego w Posadzie Rybotyckiej, a 15 marca tego samego roku, nie likwidując jej podmiotowości, włączył w skład parafii Św. Jana Chrzciciela w Przemyślu, aby umożliwić prawne zarządzanie parafią.

W 2011 roku Parafia Archikatedralna w Przemyślu w porozumieniu z Polskim Bractwem Kawalerów Gutenberga w Warszawie skutecznie aplikowała w Narodowym Instytucie Audiowizualnym o dofinansowanie pełnej inwentaryzacji (digitalizacji) malowideł ściennych i gmerków we wnętrzu cerkwi pod wezwaniem Św. Onufrego. Prace te przeprowadzono z końcem 2011 roku. Cyfrową dokumentację fotograficzno - pomiarową wykonał Paweł Myszka z zespołem, zaś rysunki rekonstrukcyjne oraz analizę ikonograficzną i historyczną Jarosław Giemza. Oprócz malowideł ściennych w nawie i sanktuarium oraz gmerków w kruchcie, zinwentaryzowano i rozpoznano pozostałości malowideł i gmerki w kaplicy górnej. Prace te są niezbędnym etapem na drodze do pełnej konserwacji wnętrza cerkwi.

 

Fotografia archiwalne ze zbiorów Pawła Kusala