ZESPÓŁ CERKIEWNY W turzańsku

 

Stan zachowania i potrzeby konserwatorskie

    Polichromia ścienna z 1898 roku, wykonana olejem i tłustą temperą, na drewnianym zrębie ścian i stropach jest drugą warstwa chronologiczną, położoną bezpośrednio (zapewne bez pośredniej warstwy gruntowej) na pierwotnej polichromii ściennej (prawdopodobnie ornamentalnej) z 1 poł. XIX w., wykonanej na pobiale, temperą, z zastosowaniem w warstwie gruntowej pasów płótna w miejscu styku elementów drewnianego budulca ścian i stropów. Polichromia pierwotna widoczna punktowo, we wszystkich pomieszczeniach świątyni, w miejscach ubytków malowidła z 1898 roku. Motywy ornamentalne i kolorystyka bliskie występującym na południowym kiocie (wg stanu po konserwacji i zdjęciu nawarstwień), stanowiącym rozwinięcie ikonostasu, sugeruje wykonanie pierwszej chronologicznie polichromii przez autora lub zespół pracujący przy ikonostasie oraz kiotach.

    Polichromia z 1898 roku obejmuje całą powierzchnię ścian i stropów we wnętrzu cerkwi, przy czym wydzielone kompozycje figuralne zajmują ok. 165 m2; całkowicie zniszczone dwa obrazy w nawie ok. 20 m2 – do rekonstrukcji). Ubytki warstwy malarskiej (wyłączając dwa utracone obrazy) w odniesieniu do całej powierzchni malowideł figuralnych do 30 %. Odspojenia warstwy malarskiej od podobrazia (pęcherze, odspojenia pasów płótna), zagrażające natychmiastową utratą malatury do 40%.

    Bardzo zły stan techniczny zabytku oraz jego wartość zabytkowa i historyczna, winny obligować służby konserwatorskie do podjęcia niezwłocznie działań mających na celu jego uratowanie. W pierwszym rzędzie należy zabezpieczyć i ustabilizować malowidła figuralne, a następnie przystąpić do pełnej konserwacji całego zespołu. Przed ostatecznym określeniem zakresu postępowania w odniesieniu do obu warstw chronologicznych należy wykonać sondażowe odkrywki, przede wszystkim w obrębie powierzchni ścian nawy i babińca, poza kompozycjami obrazowymi. Ze względu na posługiwanie się przez malarza wzorcami graficznymi, publikowanymi w 2 poł. XIX wieku, uzasadniona jest rekonstrukcja obu zniszczonych kompozycji malarskich w nawie cerkwi. Uzasadnieniem dla podjęcia takiej rekonstrukcji są zarazem kultowy charakter obiektu oraz względy estetyczne.